Dlaczego warto stosować ocenianie kształtujące

Informacje o materiale

Autor/-ka: Natalia Boszczyk

Data dodania: 09.10.2021

Grupa docelowa: Nauczyciele przedmiotowi, Dyrektorzy

Artykuł

Nauczyciele podejmują w procesie nauczania bardzo różne aktywności – od przekazywania wiedzy i kształtowania umiejętności, przez tworzenie postaw, po działania wychowawcze i wspierające uczniów. Czy istnieje jedno podejście, które łączy te różnorodne aktywności w spójny system? Jest nim właśnie ocenianie kształtujące – filozofia edukacyjna, która staje się coraz powszechniejsza właśnie ze względu na korzyści, jakie może przynieść dla procesu uczenia się i nie tylko dla niego.

Nauczyciel, który stosuje metody oceniania kształtującego, organizuje uczniowi ciekawe wyzwania edukacyjne, monitoruje, w jaki sposób te zadania są wykonywane, a na koniec razem z uczniem pochyla się nad efektami pracy. W ten sposób jest cały czas blisko swoich uczniów i ich edukacyjnych zmagań.

W ocenianiu kształtującym uczeń zna cele każdej lekcji, zadania, sprawdzianu, jest też zorientowany, po czym poznać, że te cele osiągnął (nauczyciel podaje mu kryteria sukcesu, czyli NaCoBeZu – „na co będę zwracać uwagę”). Dzięki temu uczeń ma jasność w sytuacji edukacyjnej – wie, czego się uczyć i w jaki sposób.

Stosowanie w praktyce metod oceniania kształtującego zapewnia nauczycielowi jasność co do tego, na jakim etapie nauki jest uczeń, jakie są jego potrzeby i możliwości, ile już osiągnął, a ile jeszcze jest przed nim do zrobienia. Nauczyciel, który ma tego świadomość może dostosować każde zadanie w taki sposób, by uczeń miał poczucie, że się rozwija.

W ocenianiu kształtującym uczeń pochyla się wspólnie z nauczycielem nad wykonanymi przez siebie zadaniami, otrzymuje rzetelną informację zwrotną do tych zadań, tworzy oceny koleżeńskie do zadań wykonanych przez kolegów i koleżanki, a ostatecznie – dokonuje samooceny własnej pracy – w ten sposób jest on coraz bardziej świadomy tego, że proces uczenia się i jego efekty zależą od jego odpowiedzialności i zaangażowania, staje się on stopniowo autorem własnego procesu uczenia się.

Ponieważ fundamentem oceniania kształtującego jest ustanawianie celów uczenia się i monitorowanie postępów w ich osiąganiu – uczniowie są bardziej zaangażowani. Pracują w większym skupieniu i są bardziej produktywni – wiedzą, ile jest jeszcze przed nimi i cały czas monitorują swój rozwój.

W tym podejściu uczeń ma przyzwolenie do popełniania błędów, bo wie, że są one nieodłączną cechą procesu uczenia się. Rola nauczyciela nie sprowadza się do “tropienia” uczniowskich pomyłek; jest on raczej pomocnikiem w rozpoznawaniu, skąd wziął się błąd i w jaki sposób można go poprawić. Wszystko to dzieje się we wspierającej i przyjaznej atmosferze.

Ocenianie kształtujące to filozofia edukacyjna, w której ważny jest dialog, rozmowa, wspólne ustalanie sensów (ustalanie celów nauki, dopytywanie o sposób myślenia przy wykonywaniu zadania, czy wspólne planowanie kolejnych etapów procesu uczenia się). To wspólne pochylanie się nad procesem uczenia się zachodzi w atmosferze zrozumienia – uczeń czuje się akceptowany i wspierany przez nauczyciela. Poza tym ocenianie kształtujące stawia na naukę w grupie, zachęca uczniów do współpracy i wymiany. Ważne są także relacje z rodzicami, którzy stają się prawdziwymi sojusznikami nauczyciela – dzięki jasnym celom i informacjom zwrotnym mogą współuczestniczyć w procesie uczenia się dziecka.

Nauczyciele czasem mają poczucie, że bez przerwy tylko rozliczają uczniów z ich błędów, niedopatrzeń i pomyłek. W ocenianiu kształtującym nauczyciel skupia się przede wszystkim na tym, jak wspierać ucznia w dalszej nauce – może zaproponować, co zmienić w działaniu, co robić inaczej, w jaki sposób poprawić… Zamiast poświęcania uwagi na to, jaką ocenę postawić, skupia się na prawdziwym wsparciu ucznia. 

Ocenianie kształtujące to szeroki zbiór „gadżetów” edukacyjnych – patyczki, metodniki, kostki metodyczne i wiele innych – wspaniale sprawdzają się one w pracy z młodszymi dziećmi. Natomiast sama istota oceniania kształtującego – wspólne pochylanie się nad procesem uczenia się ucznia – doskonale wspiera pracę w szkole średniej, podczas której nauczyciel i uczeń występują raczej w relacji mistrza i ucznia: nauczyciel staje się dla podopiecznego mentorem, który poprzez przyjazny dialog na temat efektów pracy ucznia – pozwala mu odkryć swój potencjał i prawdziwie się rozwijać.

Gdy zrozumie się idee, jakie stoją za filozofią oceniania kształtującego i pozna się najważniejsze strategie jego stosowania – łatwo wybierać z OK tyle, ile się potrzebuje: nie jest to system, który składa się elementów nierozerwalnie ze sobą powiązanych. Poza tym – poszczególne metody są bardzo łatwe w stosowaniu i szybko zamieniają się w pozytywne nawyki, np. podawanie celów lekcji czy podawanie informacji zwrotnej.

W czasie edukacji zdalnej dużym wyzwaniem jest dla nauczycieli ocenić poziom zrozumienia przez uczniów poznawanych zagadnień – nauczanie zorientowane na przekaz wiedzy i testowanie nie sprawdza się. W ocenianiu kształtującym nauczyciel na bieżąco opatruje informacją zwrotną efekty pracy uczniów – sam dostaje ważne dane na temat tego, na jakim poziomie są jego uczniowie i pozwala mu to dostosować swój sposób nauczania do ich potrzeb – może przekazywać im konkretne wskazówki co do dalszych etapów procesu uczenia się.

Według trwających 15 lat badań profesora Johna Hattiego z  Auckland University czynniki mają największy wpływ na polepszenie efektów nauczania to: samoocena uczniowska, oceniania kształtujące i informacja zwrotna. Stosowanie zatem oceniania kształtującego to gwarancja efektywności działań nauczycielskich [link do artykułu nt. badań Hattiego].

Podobne materiały

Scenariusz lub ćwiczenie

Podsumowanie, ewaluacja, refleksja w grupie projektowej

Jak podsumować projekt młodzieżowy?
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Wzmocnienie grupy projektowej

Zestaw ćwiczeń do wykorzystania na zajęciach mających na celu podsumowanie działań młodzieży w projekcie.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Ja w grupie – gdzie zmierzać po zakończonym...

Poznaj kilka ćwiczeń, które mogą być pomocne w analizie swojej roli w życiu grupy realizującej projekt młodzieżowy.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Projekt z lotu ptaka

Dwa ćwiczenia na podsumowanie szkolnego projektu młodzieżowego.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Zielone ławki

Czy wasza szkoła funkcjonuje zgodnie z zasadami zrównoważonego rozwoju Sprawdźcie to!
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Zielona inwentaryzacja

Gra terenowa jest formą zabawy, w której można potraktować region jako planszę do gry.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Zaprzyjaźnij się z naturą

Wspólnie znajdźcie i przeanalizujecie inwestycje oraz aktywności gospodarcze, podjęte na terenie znajdującym się na obszarze chronionym.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Szkolne dotleniacze

Wspólnie stwórzcie szkolny dotleniacz, czyli zielone miejsce na terenie waszej szkoły.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Natura w otworku

Efektem waszego projektu młodzieżowego będzie m.in.: plener fotograficzny z wykorzystaniem aparatów otworkowych.
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Ekoinicjatywa

Projekt młodzieżowy związany ze zrównoważonym rozwojem i bioróżnorodnością w waszym rejonie.
Zobacz
Film lub webinarium

Polskie zwyczaje wiosenne – dobre praktyki uczenia o...

O dobrze znanych i mniej oczywistych polskich zwyczajach ludowych. Opowiadamy o obrzędach cyklu wiosennego w różnych regionach
Zobacz
Scenariusz lub ćwiczenie

Karta pracy projekt młodzieżowy. Gramy okolice

Rezultatem projektu młodzieżowego będzie spot filmowy promujący malowniczy krajobraz waszej okolicy.
Zobacz
Biblioteka materiałów

Chcesz usystematyzować swoją wiedzę z tego obszaru?

Przejdź do sekcji TEMATY