Kompetencje proinnowacyjne

Koncepcja kompetencji proinnowacyjnych została opisana w raporcie Szkoła dla innowatora. Kształtowanie kompetencji proinnowacyjnych opracowanym przez zespół ekspertów pod kierownictwem prof. Fazlagicia. 

W raporcie autorzy podkreślają, jak ważne w kontekście przygotowania do życia w społeczeństwie przyszłości jest kształcenie całego zestawu kompetencji, które ich zdaniem składają się na parasolowe pojęcie “kompetencji proinnowacyjnych” (KPI):

Rozwój kompetencji proinnowacyjnych służy temu, aby przygotować ludzi do odpowiedzialnego podejmowania ryzyka przede wszystkim w obszarze aktywności ekonomicznej, ale także społecznej, artystycznej i naukowej. Aby tak się stało, młodzi ludzie powinni zostać wyposażeni w odpowiednią wiedzę, kompetencje i umiejętności. Należy wśród nich wykształcić lub wzmocnić odpowiednie postawy sprzyjające kreatywności i przedsiębiorczości.

W raporcie opisano w kontekście KPI  wzajemne przenikanie się trzech kluczowych terminów: innowacja, przedsiębiorczość i kreatywność, które odnoszą się do pożądanych postaw i umiejętności uczniów. Przyjęto w nim podział kompetencji proinnowacyjnych na kompetencje poznawcze takie jak kadrowanie problemów, praca nad wieloma problemami w tym samym czasie, czy umiejętność uczenia się oraz kompetencje behawioralne jak np. podejmowanie decyzji czy liderowanie.

W ramach pracy nad wdrożeniem programu Szkoła dla innowatora 18 wyróżnionych kompetencji umożliwiających działania innowacyjne połączyliśmy w pięć wiązek. Te wiązki główne to: samodzielne myślenie, rozwiązywanie problemów, zarządzanie sobą, liderstwo i współpraca. Odnoszą się do różnych obszarów funkcjonowania człowieka, zarówno w wymiarze poznawczym, jak i w sferze postaw oraz wartości, a dopiero zestawione ze sobą mogą stworzyć pełną mapę założonego profilu umiejętności innowatorki i innowatora. Poszczególne wiązki umiejętności są ze sobą ściśle połączone, chociaż wiążą się z odrębnymi sferami działalności człowieka. Na przykład samodzielne myślenie jest niezbędne do tego, by móc efektywnie rozwiązywać problemy, a zarządzanie sobą, czyli wiązka związana z umiejętnościami planowania własnego rozwoju to nieodłączny element liderstwa. Jednak każda wiązka ma jakąś szczególną dominantę, najważniejszy aspekt, który odróżnia ją od innych. Ona też nadaje nazwę całej wiązce.

Współpraca pozwala na skuteczną pracę w różnorodnych zespołach, na wspólne działanie w grupach na rzecz osiągania ustalonych celów. Umożliwia aktywne dążenie do poznania świata wynikające z ciekawości poznawczej. Na tę kompetencję składają: postawa indywidualnej odpowiedzialności oraz umiejętności dobrej komunikacji i działania nastawionego na osiąganie synergii.

Samodzielność myślenia to szereg umiejętności, które ułatwiają młodemu człowiekowi poznawanie otaczającego go świata i jego rozumienie. Na samodzielność myślenia składają się: postawa ciekawości poznawczej, nonkonformizm poznawczy oraz umiejętności zarządzania informacjami oraz wnioskowania na ich podstawie.

Rozwiązywanie problemów umożliwia uczniom i uczennicom analizę problemu z różnych perspektyw i jego gruntowne zrozumienie, projektowanie i realizację rozwiązań samodzielnie i we współpracy z innymi oraz poszukiwanie nieszablonowych rozwiązań dla problemów. Obejmuje postawę tolerancji dla wieloznaczności i nieprzewidywalności, uwzględnia także umiejętność rozumienia problemu oraz projektowania i realizacji rozwiązań. 

Zarządzanie sobą, czyli świadome i refleksyjne kierowania własnym rozwojem i funkcjonowaniem, a także własnymi działaniami. W procesie edukacji nastawionej na innowacje niezwykle ważne są te aspekty zarządzania sobą, które wiążą się z kształtowaniem postaw wytrwałości i orientacji na przyszłość oraz z poszerzaniem umiejętności rozwijania własnych zainteresowań i uczenia się.

Liderstwo to zestaw kompetencji, które kształtują u młodych ludzi poczucie sprawstwa, pozwalają im skutecznie zaprosić innych do wspólnego działania i przewodzić im. Na liderstwo składają się: postawa inicjatywności oraz umiejętności zarządzania zmianą i podejmowania refleksji.