Kształtowanie szkolnej przestrzeni
Przystępując do re-aranżacji przestrzeni szkolnej należy odpowiedzieć sobie na szereg pytań:
- Do czego będziemy wykorzystywali nową przestrzeń?
- W jaki sposób nowa przestrzeń będzie służyła zachodzącym w niej procesom dydaktycznym?
- Czy osoby przebywające w nowej przestrzeni (nauczyciele i uczniowie) będą potrafiły w pełni skorzystać z oferowanych przez nią możliwości?
- Jakie są potrzeby osób korzystających z tej przestrzeni?
Dopiero po udzieleniu odpowiedzi na te pytania, możemy przystępować do kształtowania na nowo zastanej przez nas przestrzeni szkolnej.
Mikrozmiany możliwe do wprowadzenia
Ulepszanie, podnoszenie funkcjonalności i komfortu przestrzeni klasy szkolnej może przebiegać poprzez wprowadzanie przez nauczycieli choćby niewielkich zmian, które są rozwiązaniami niskobudżetowymi. Chodzi o zapewnienie uczniom przyjaznych, bezpiecznych i zdrowych warunków do nauki i zabawy, działania indywidualnego i zespołowego, rozwijania samodzielności oraz odpowiedzialności za siebie i najbliższe otoczenie; zapewnienie dziecku warunków do rozwijania ekspresji plastycznej, muzycznej, teatralnej i ruchowej, aktywności badawczej, a także działalności twórczej.
Budynek i otoczenie
To, jak uczniowie postrzegają sam budynek szkolny wpływa na ich zachowanie oraz odbiór szkoły.
W zaniedbanych, mało atrakcyjnych szkołach więcej jest zachowań niepożądanych, takich jak wagary, spożycie alkoholu, palenie tytoniu czy marihuany, choć efekt ten jest mniej lub bardziej wyraźny u dzieci w różnym wieku. Szkoła to nie tylko budynek, ale również jej bezpośrednie otoczenie, które także w negatywny lub pozytywny sposób oddziałuje na dzieci i młodych ludzi. Jak pokazują badania, inne urządzenie otoczenia szkoły, np. polegające na zwiększeniu ilości zieleni sprzyja zmniejszenie poziomu stresu u uczniów i poprawia ich dobrostan.
Cechy fizyczne: światło, hałas, tłok w klasie szkolnej
Badania pokazują, że w klasach o największym dostępie do światła naturalnego uczniowie osiągają wyższe wyniki w testach z matematyki i czytania, a dzieci uczące się w wyciszonych salach miały lepsze wyniki w testach werbalnych i były też mniej podatne na zjawisko bezradności.
Niekorzystny wpływ ma także duże zagęszczenie uczniów w klasie. Badania sugerują, że ilość przestrzeni w sali szkolnej w przeliczeniu na ucznia w istotny sposób wpływa na osiągnięcia szkolne.
„Zakątki odosobnienia”, miejsca do cichej pracy
Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi uczniów i ich wynikom w testach kompetencji szkolnych jest obecność osobnych miejsc do cichej nauki. Takie wydzielone miejsca, wspomagające poczucie prywatności, a redukujące kontakt z rozproszeniami wzrokowymi i dźwiękowymi sprawiają, że uczniowie przyswajają więcej materiału, więcej korzystają z podręczników i zadają więcej pytań.
Personalizacja przestrzeni klasy
Odpowiednie zaaranżowanie przestrzeni ułatwia dzieciom realizowanie postawionych przed nimi zadań (np. poprzez dostęp do wygodnego stanowiska pracy, kontrolę nad ilością bodźców, umiarkowany poziom stymulacji, samodzielny dostęp do potrzebnych narzędzi). Zrealizowanie tych zadań zwiększa poczucie własnej kompetencji i samoocenę.
Umieszczenie w klasie elementów personalizujących przestrzeń podnosi samoocenę dzieci poprzez umocnienie pozytywnego obrazu siebie oraz zaznaczenie, że dzieci są ważnymi, dostrzeganymi użytkownikami i współgospodarzami przestrzeni szkoły. Jest to tym ważniejsze, że uczniowie dostrzegają w swym szkolnym otoczeniu niewiele rozwiązań poprawiających komfort korzystania z budynku szkolnego ze względu na obowiązujące zasady dyscypliny szkolnej, które ograniczają spontaniczne zachowania.
Jak lepiej zagospodarować przestrzeń szkoły i klasy
Radykalne zmiany w przestrzeni szkoły można wymyślić wtedy, gdy buduje się ją od nowa albo przeprowadza znaczny remont. Jednak re-aranżację przestrzeni można przeprowadzić także innymi sposobami, nie ingerując w architekturę budynku, czy nie przerywając pracy szkoły.
Aby zmienić przestrzeń, podobnie jak w mieszkaniu, restauracji czy sklepie, wystarczy często zmienić niektóre elementy wyposażenia, niewygodne meble zastąpić innymi, coś przemalować, inaczej rozplanować zieleń, a może także odnowić wejście i ustawić stojaki na rowery.
Oczywiście warto szukać dobrych architektów, ale punktem wyjścia zawsze powinna być pedagogika, rozumiana jako wizja dobrej edukacji i związanego z nią sposobu pracy z uczniami, sposobu traktowania rodziców i nauczycieli. Jak pokazują przykłady szkół w Łodzi, Radowie Małym, Wejherowie, Ostojowie, Podmoklach Małych, Amsterdamie, Kopenhadze, Sztokholmie czy Warszawie, najważniejszy jest pomysł na to, jak chcemy z uczniami pracować i być, czego chcemy ich uczyć i jak chcemy im pomóc się uczyć, reszta to tylko konsekwencja wyboru wartości i strategii edukacyjnych.