Funkcje przestrzeni szkolnej
Przestrzeń szkolna pełni wiele funkcji jednocześnie
Budynek szkoły to nie tylko lepsza lub gorsza architektura. To także swego rodzaju komunikat do uczniów, nauczycieli, rodziców i całego otoczenia. Przekaz ten powinien brzmieć: „czujcie się tu bezpiecznie”, „nauka jest ciekawa”, „zależy nam, żeby was wspierać, nie tylko w nauce” czy „to także twoje miejsce”, „zapraszamy rodziców”, „dbamy o klimat”, „cieszymy się, że jesteście”.
Szkoła powinna dawać wszystkim poczucie bezpieczeństwa. Nie znaczy to wcale, że ma być otoczona wysokim płotem lub murem i naszpikowana kamerami. Mur odstrasza, a rozmieszczone wszędzie kamery nieuchronnie naruszają prywatność i zaburzają komunikację. Liczy się otoczenie, boisko czy ogródek, rozkład pomieszczeń, układ stolików, oświetlenie, akustyka, wentylacja, meble i sprzęty, kolory ścian. Mogą one pomagać albo przeszkadzać, zachęcać albo odrzucać.
W przeprowadzonym przez Instytut Badań Edukacyjnych badaniu SALA chodziło o wypracowanie wspólnie z nauczycielami edukacji wczesnoszkolnej propozycji mikro-zmian w klasie szkolnej. W ten sposób powstał katalog kilkudziesięciu prostych i niskobudżetowych rozwiązań możliwych do zastosowania w każdej sali do edukacji wczesnoszkolnej. Jednak z tymi pomysłami powinni zapoznać się także nauczyciele starszych uczniów i dyrektorzy polskich szkół. Są one nowatorskie, pomagają wyjść poza schemat i, co najważniejsze, pomagają uczyć, rozwijać (się) i relaksować się.
Sprawdzono również model wspólnego tworzenia takich mikro-zmian, których główną zasadą jest włączenie wszystkich potencjalnie zainteresowanych zmianą: nauczycieli, uczniów i rodziców. Ta triada „interesariuszy” przewija się przez wszystkie działania związane z modyfikacją czy rewitalizacją przestrzeni uczenia (się).
Czytanie, pisanie, umiejętności matematyczne
Odpowiednie zarządzanie przestrzenią i środowiskiem uczenia się, jest istotnie powiązane z osiągnięciami szkolnymi oraz wskaźnikami rozwoju i inteligencji u małych dzieci.
Z analiz wynika, że wyjątkowo ważne dla rozwoju umiejętności czytania jest takie ustawienie książek i pomocy dydaktycznych, aby były bez przeszkód dostępne i łatwo identyfikowalne przez małe dzieci.
Umiejętność pisania jest lepiej rozwinięta w klasach, w których jest więcej otwartej przestrzeni, umożliwiającej pracę indywidualną, oraz gdzie dzieci mają wygodne miejsca do ćwiczenia pisania.
Przestrzeń do indywidualnej pracy w połączeniu z efektywnym zarządzaniem hałasem silnie koreluje z wyższymi umiejętnościami matematycznymi u pierwszoklasistów.
Rozwój społeczny, emocjonalny, intelektualny dziecka
Badania wskazują, że rozwój fizyczny, społeczny i emocjonalny dziecka oraz jego inteligencja są powiązane z organizacją przestrzeni klasy. Rozwój kompetencji społeczno-emocjonalnych wspierany jest głównie przez miejsce, w których dzieci mogą przyjmować różne role (teatrzyk, kącik kuchenny, zabawa w dom i inne) oraz przez miejsce, gdzie dziecko może pobyć przez chwilę w ciszy, na uboczu.
Zdolności poznawcze dziecka są powiązane praktycznie z każdym badanym elementem przestrzeni, a najsilniej z łatwą dostępnością pomocy dydaktycznych oraz jasno oznaczoną, otwartą przestrzenią do zabaw i wyodrębnioną przestrzenią do nauki w sali.
Ważne: miejsce do wyciszenia i pracy indywidualnej
Badania jednoznacznie wskazują, że ogromną rolę w rozwoju dzieci ma stworzenie im w ramach przestrzeni szkolnej miejsca umożliwiającego wyciszenie lub pracę indywidualną. Zapewnienie takiej przestrzeni wpływa na rozwój wielu cech: istotnie wpływa na wytrwałość dziecka, jego motorykę, motywację do osiągnięć czy nawet na umiejętności myślenia matematycznego.