Właściwe sterowniki systemu edukacji

Informacje o materiale

Autor/-ka: Michael Fullan, tłum. Magdalena Pater

Data dodania: 05.01.2022

Grupa docelowa: Dyrektorzy

Artykuł

W 2021 roku przypadała dziesiąta rocznica publikacji dokumentu programowego Michaela Fullana zatytułowanego „Wybór złych sterowników w całościowej reformie systemu edukacji”.

Sterownik to polityka, a zły sterownik to polityka, która nie działa lub działa źle. W dokumencie z 2011 roku opisano cztery pary sterowników:

  1. Rozliczanie odpowiedzialności wobec rozwijanie zasobów
  2. Indywidualizacja wobec zespołowości
  3. Technologia wobec metod nauczania
  4. Fragmentaryzacja wobec systemu.

W 2021 roku pojawiła się (w związku z pandemią i doświadczeniem edukacji zdalnej) okazja do tego, by pomyśleć na nowo o sterownikach oraz ich znaczeniu dla całościowej reformy systemu – państwa, województwa, instytucji, ponieważ:

  • od jakiegoś czasu następuje stanu globalnego społeczeństwa i to gwałtowne,
  • mamy do czynienia z katastrofą klimatyczną,
  • pogłębia się nierówność społeczna,
  • wzrasta brak zaufania i zwiększa poziom stresu, zarówno wśród dorosłych, jak i młodych ludzi.

Nowe pary sterowników (niewłaściwych i właściwych) opisano w dalszej części tego materiału:

  1. Obsesja przedmiotowa wobec dobrostan i uczenie się
  2. Inteligencja maszyn wobec inteligencji społecznej
  3. Bieda wobec równości inwestycji
  4. Fragmentaryzacja wobec systemowości.

To wszystko miało już miejsce przed pandemią COVID-19. W związku z rosnącym niezadowoleniem z powodu istniejącego status-quo oraz z nowym otwarciem za przyczyną pandemii COVID-19, można podjąć intesnywne poszukiwania. Ponadto, w ciągu ostatnich pięciu lat dowiedzieliśmy się o wiele więcej o uczeniu się, technologii, ludziach i o najsilniejszych dźwigniach pozytywnej transformacji. Pandemia zmusiła nas do cofnięcia się o dwa kroki w tył oraz obnażyła fundamentalne słabości naszego systemu uczenia się. COVID-19 może stać się niezbędnym katalizatorem po to, aby móc zrobić krok naprzód, ale tylko wtedy, gdy będziemy stanowczo działać na rzecz tego, co nazywam „właściwymi sterownikami”.

Obecny model edukacji jest mocno przestarzały. Stworzenie nowego i lepszego systemu edukacji to tylko jedna z kilku możliwości, która pozwoliłaby nam przetrwać na krótką metę, a co dopiero myśleć o dłuższej perspektywie. Thomas Khun w swoje książce The Structure of Scientific Revolutions stwierdził, że modele naukowe czy paradygmaty czasami biegną własnym torem. Stwierdził, że aby zmiana nastąpiła, muszą być spełnione dwa warunki: po pierwsze, obecny system musi stać się „katastrofalnie nieefektywny” (co , moim zdaniem właśnie ma miejsce), a po drugie musi istnieć alternatywny model, który może go zastąpić.

Proponowany nowy model zarządzania przyszłością edukacji stanowią cztery właściwe sterowniki, które razem tworzą „człowieczy paradygmat”. Sterownikiem jest w moim pojęciu siła, która przyciąga moc i generuje stały napęd. Te cztery sterowniki nie podążają oddzielnymi drogami. Przeciwnie, tworzą konstelacje gwiazd, które przekazują sobie wzajemnie energię i cel. Reprezentują prosty zintegrowany model, który generuje stały rozwój.

Cztery nowe niewłaściwe sterowniki nie są całkowicie złe. Ale jeśli pozostawimy je same sobie, to poprowadzą nas w złym kierunku. Nazwijmy je i dajmy im przydomki (w nawiasach):

  1. Obsesja przedmiotowa (samolubny)
  2. Inteligencja maszyn (bezmyślny)
  3. Bieda (bezlitosny)
  4. Fragmentaryzacja (inercja).

Te sterowniki działają do 40 lat ze wciąż rosnącą intensywnością. Razem tworzą bezduszny paradygmat, pozbawiony troski, empatii i świadomości społecznej, czyli cech, które są charakterystyczne dla ludzi. W przeciwieństwie do nich nowe właściwe sterowniki uchwyciły i pobudzają ludzkiego ducha.

Oto one, także z przydomkami:

  1. Dobrostan i uczenie się (esencja)
  2. Inteligencja społeczna (bez ograniczeń)
  3. Równość inwestycji (godność)
  4. Systemowość (całkowitość).

Te sterowniki stanowią człowieczy paradygmat i wciąż nad nimi pracujemy. Dopiero zaczynamy poznawać ich potencjał.

Robert Putnam i Shaylyn Garrett przedstawili ostatnio fascynującą analizę ewolucji Ameryki. Wykorzystując materiał dowodowy z różnych dziedzin (takich jak ekonomia, polityka, społeczeństwo i kultura), stwierdzili, że Stany Zjednoczone przeszły przez następujące okresy:

  • „Ja” (egocentryzm) – od lat 70-tych XIX wieku do lat 90-tych XIX wieku,
  • „My” (troska o innych) – od 1900 roku do lat 70-tych XX wieku, aby obecnie powrócić do okresu,
  • „Ja” (nadmierne) – od późnych lat 70-tych XIX wieku, aż do chwili obecnej.

Wróżąc z fusów Putnam i Garrett spekulują, że od 2021 roku może nastąpić kolejny okres „My”. Pod wieloma względami perspektywa kombinacji właściwych sterowników daje taką nadzieję. Jakie są więc te nowe, bardziej obiecujące właściwe sterowniki zmiany?

Każdą parę sterowników omówię, zaczynając od niewłaściwego sterownika, opiszę, czym jest i w jaki sposób zdobył swoją silną pozycję w ciągu ostatnich czterech dekad. Te sterowniki nie tworzą właściwie jakiegoś zamierzonego systemu, ale w rzeczywistości opierają się na sobie.

Przedstawiam w tej publikacji sterowniki wraz z wtrąceniem: vis-a-vis. Oznacza to „w stosunku do”, a nie „kontra”. Zwracam na to uwagę, aby wskazać, że sterowniki nie zawsze są w opozycji do siebie, mogą tworzyć komplementarne pary pod warunkiem, że właściwy sterownik gra główną rolę. Mówiąc inaczej, „niewłaściwe sterowniki” mogą być pomocne pod warunkiem, że wspierają te właściwe – jest to możliwe, jeśli umieścimy właściwy sterownik na pozycji dominującej. Główne zalecenie to propozycja radykalnej zmiany – umieszczenie w centrum uwagi zestawu właściwych sterowników przy jednoczesnym zainteresowaniu się sterownikami niewłaściwymi czy „pomocniczymi” po to, aby móc zmienić ich pozycję, aby pomagały, tak jak powinny. Na przykład technologia może potencjalnie bardzo pomagać. Główny problem wynika z tego, że ludzie zostali z tyłu, a nie z tego, że technologia stała się zbyt potężna.

Fragment publikacji M. Fullana, The right drivers for whole system success, tłum. Magdalena Pater). Całość znajduje się w załączniku.


Tekst przetłumaczony w ramach programu „Szkoła ucząca się”. Program „Szkoła ucząca się”, zainicjowany w 2000 roku, jest przedsięwzięciem Centrum Edukacji Obywatelskiej i Polsko-Amerykańskiej Fundacji Wolności realizowanym przez CEO.

 

Pobierz materiał

Artykuł Właściwe sterowniki systemu edukacji

format: pdf

wielkość: 383,06 KB

Pobierz

Podobne materiały

Film lub webinarium

Ocenianie – pytania i odpowiedzi

Ocenianie jest kluczem do tworzenia wartościowych doświadczeń uczniów i uczennic.
Zobacz
Film lub webinarium

Jak zarządzać konfliktem w szkole?

Zobacz
Materiał graficzny

Plakaty Edukacji Globalnej

Plakaty mają upowszechniać praktyczne wykorzystanie edukacji globalnej na zajęciach z matematyki, języka polskiego i godzinie wychowawczej.
Zobacz
Film lub webinarium

Jak tworzyć szkołę przyjazną dla wszystkich

Polskie szkoły stały się wielokulturowe. Wskazują na to badania i raporty, a także codzienna praktyka dyrektorów i
Zobacz
Film lub webinarium

Pięć rozmów z młodzieżą o internecie i nowych...

Jak kształtować odpowiedzialne podejście i uczyć krytycznego myślenia w szybko zmieniającym się świecie.
Zobacz
Publikacja

„Szkoła pełna emocji” – modyfikacje scenariuszy uwzględniające specjalne...

„Szkoła pełna emocji - modyfikacje scenariuszy uwzględniające specjalne potrzeby edukacyjne” to appendix do publikacji „Szkoła pełna emocji”.
Zobacz
Film lub webinarium

Emocje i samoregulacja w szkole – skuteczne strategie

Webinarium poświęcone podejściu Self-Reg dra Stuarta Shankera.
Zobacz
Film lub webinarium

Webinar: Jak reagować na przemoc seksualną (w sieci)...

Zobacz
Artykuł

E-learning dla nauczycieli – klucz do rozwoju kompetencji...

Wymagania edukacyjne i społeczne wobec nauczycieli zmieniają się dynamicznie, a rozwijanie kompetencji zawodowych staje się priorytetem. Na
Zobacz
Publikacja

Przyjaciel na lata

Publikacja uzupełnia materiał "Projekt społeczny krok po kroku" i zawiera informacje o przeprowadzeniu kampanii społecznej promującej uprzejmość
Zobacz
Publikacja

Łapki mocy

Publikacja uzupełnia materiał "Projekt społeczny krok po kroku" i zawiera informacje o prowadzenia działań wolontaryjnych na rzecz
Zobacz
Publikacja

Wszystkie jasne miejsca

Publikacja uzupełnia materiał "Projekt społeczny krok po kroku" i przekazuje informacje na temat przeprowadzenia reportażu społecznego.
Zobacz
Biblioteka materiałów

Chcesz usystematyzować swoją wiedzę z tego obszaru?

Przejdź do sekcji TEMATY