Kształcenie kompetencji

Można kształtować i rozwijać u uczniów i uczennic określone kompetencje w sposób planowy, systematyczny, poparty odpowiednią diagnozą i może być to proces wpisany w normalny codzienną pracę dydaktyczną w szkole.

Czym są kompetencje

Brak jest jasnej definicji czym są kompetencje, najczęściej opisuje się je poprzez nazwania ich składowych. Wówczas określane są one jako połączenie wiedzy, umiejętności i postaw. Wiedza – to fakty, pojęcia, idee i teorie, które pomagają zrozumieć określone zagadnienia,  umiejętności – to zdolność do realizacji procesów poznawczych i wykorzystywania wiedzy do osiągania konkretnych wyników, postawy – obejmują gotowość i skłonność do działania w danym zakresie.

Składowe kompetencji czyli wiedza, umiejętności i postawy jasno wskazują, że nie możemy tworzyć opozycji wiedza kontra kompetencje. Jest to opozycja błędna. Nie można wykształcić pewnych kompetencji bez posiadania odpowiedniej wiedzy (np. krytyczne myślenie, czy rozwiązywanie problemów) a  wiedza bez niektórych kompetencji może stać się nieprzydatnym materiałem jedynie dobrze zapamiętamy, ale nie wykorzystywanym w życiu

W Centrum Edukacji Obywatelskiej stoimy na stanowisku, że polska szkoła potrzebuje nowej równowagi trzech priorytetów – wiedzy przedmiotowej, kompetencji ogólnych i budowania podmiotowości ucznia. 

Dla nas kompetencje oznaczają posiadania zdolności do podejmowania określonych działań i rozwiązywania problemów.

Jak wspierać kształcenie kompetencji?

Jakie kompetencje rozwijamy w programach Pomagaj się uczyć?

Uczenie się to zdolność konsekwentnego i wytrwałego uczenia się, organizowania własnego procesu uczenia się, w tym nabywania, przetwarzania i przyswajania nowej wiedzy i umiejętności, a także korzystania ze wskazówek. Kompetencja ta obejmuje świadomość własnych potrzeb w zakresie uczenia się, identyfikowanie możliwości oraz zdolność pokonywania przeszkód. Pozwala osobom nabyć umiejętność korzystania z wcześniejszych doświadczeń i ogólnych doświadczeń życiowych w różnorodnych kontekstach – w domu, w pracy, a także w dalszej nauce. (…) Kluczowymi czynnikami w rozwinięciu tej kompetencji są motywacja i wiara we własne możliwości. 

Współpraca pozwala na skuteczną pracę w różnorodnych zespołach, na wspólne działanie w grupach na rzecz osiągania ustalonych celów. Umożliwia aktywne dążenie do poznania świata wynikające z ciekawości poznawczej. Na tę kompetencję składają: postawa indywidualnej odpowiedzialności oraz umiejętności dobrej komunikacji i działania nastawionego na osiąganie synergii.

Samodzielność myślenia to szereg umiejętności, które ułatwiają młodemu człowiekowi poznawanie otaczającego go świata i jego rozumienie. Na samodzielność myślenia składają się: postawa ciekawości poznawczej, nonkonformizm poznawczy oraz umiejętności zarządzania informacjami oraz wnioskowania na ich podstawie.

Rozwiązywanie problemów umożliwia uczniom i uczennicom analizę problemu z różnych perspektyw i jego gruntowne zrozumienie, projektowanie i realizację rozwiązań samodzielnie i we współpracy z innymi oraz poszukiwanie nieszablonowych rozwiązań dla problemów. Obejmuje postawę tolerancji dla wieloznaczności i nieprzewidywalności, uwzględnia także umiejętność rozumienia problemu oraz projektowania i realizacji rozwiązań. 

Zarządzanie sobą, czyli świadome i refleksyjne kierowania własnym rozwojem i funkcjonowaniem, a także własnymi działaniami. W procesie edukacji nastawionej na innowacje niezwykle ważne są te aspekty zarządzania sobą, które wiążą się z kształtowaniem postaw wytrwałości i orientacji na przyszłość oraz z poszerzaniem umiejętności rozwijania własnych zainteresowań i uczenia się.

Liderstwo to zestaw kompetencji, które kształtują u młodych ludzi poczucie sprawstwa, pozwalają im skutecznie zaprosić innych do wspólnego działania i przewodzić im. Na liderstwo składają się: postawa inicjatywności oraz umiejętności zarządzania zmianą i podejmowania refleksji.

Polecane materiały

artykuł
Artykuł

Artykuł o naturze kompetencji i ich nabywaniu

Zrozumieć kompetencje, praktyki i podejścia sprzyjające systematycznemu rozwijaniu kompetencji w szkole.

artykuł
Artykuł

Artykuł o metodach rozwoju kompetencji

Jak rozwijać u uczniów i uczennic wiedzę proceduralną?

publikacje
Przewodnik

Linie rozwoju - przewodnik diagnoza

Rozwijanie u uczniów i uczennic kompetencji proinnowacyjnych za pomocą linii rozwoju.

film
Webinar

Cztery praktyki w zdalnej pracy z uczniami

Prelegentki omawiają cztery formy pracy z uczniami: zadawanie pytań, pracę w parach i w grupach, pracę z błędem oraz informację zwrotną.

  • Lucas, B., Spencer, E., (2018) Developing Tenacity: Teaching Learners How to Persevere in the Face of Difficulty. Bancyfelin: Crown House Publishing
  • Hattie, J., Yates, G. C. R. (2013) Visible Learning and the Science of How We Learn. Londyn, Nowy Jork: Routledge
  • Dean, B. C., Hubbell, E. R., Pitler, H., Stone, B. (2012) Classroom Instruction That Works: Research-Based Strategies for Increasing Student Achievement. Alexandria: ASCD
  • Marzano, R. J., Heflebower, T. (2012) Teaching & Assessing 21st Century Skills. The Classroom Strategies Series. Bloomington: Marzano Research Laboratory
  • Hattie, J., Anderman, E., M. (red.) (2013) International Guide to Student Achievement. Londyn, Nowy Jork: Routledge
  • K. Białek, M. Swat-Pawlicka, „Diagnoza poziomu kompetencji proinnowacyjnych uczniów”, Centrum Edukacji Obywatelskiej i Szkoła Edukacji PAFW i UW, Warszawa 2020.
  • A. Bandura, Teoria społecznego uczenia się, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa, 2007.
  • A. Duckworth, Upór. Potęga pasji i wytrwałości, Wydawnictwo Galaktyka, Łódź, 2016.