Pomoce dydaktyczne
Znajomość filozofii oceniania kształtującego to podstawa, żeby osiągnąć sukces w jego stosowaniu. Systematyczne działania stosowane na lekcji mogą wspierać pomoce dydaktyczne. Użyte w sensowny sposób wzmacniają podmiotowość ucznia/uczennicy, zapraszają do uczenia się we współpracy oraz zachęcają do zadawania pytań.
Patyczki (medyczne szpatułki)
Badania edukacyjne pokazują, że przeciętny czas oczekiwania nauczyciela na odpowiedź ucznia/uczennicy wynosi 0,9 sekundy. Patyczki są tą pomocą dydaktyczną, która wspiera nauczyciela w zarządzaniu czasem i swoją aktywnością na lekcji, a uczniom daje czas na myślenie i działanie.
Jak stosować patyczki?
- Zadaj pytanie /zadanie.
- Ustal, ile czasu potrzeba na udzielenie odpowiedzi bądź wykonanie zadania.
- Po upływie ustalonego czasu, za pomocą patyczka wylosuj osobę, która ma udzielić odpowiedzi bądź przedstawić rozwiązanie zadania.
Korzyści:
- patyczki motywują do samodzielnego (bądź wspólnie z kolegą/koleżanką) poszukiwania i formułowania odpowiedzi na pytanie bądź zadanie;
- aktywizują i angażują intelektualnie wszystkich uczniów w tym samym czasie;
- wspierają budowanie bezpiecznej atmosfery uczenia się;
- motywują nauczyciela do ograniczenia liczby wypowiedzi, tworząc przestrzeń do myślenia i aktywności uczniów.
Warunkiem sukcesu w stosowaniu patyczków jest zbudowanie poczucia bezpieczeństwa poprzez zapewnienie uczniom wystarczającego czasu na odpowiedź i stworzenie możliwości do pracy w parach. Taka praktyka gwarantuje, że nie staną się one dla uczniów narzędziem „wyrywania” do odpowiedzi.
Stosowanie patyczków wspiera realizację strategii I, II, IV i V.
Metodniki
Skoroszyt zawiera:
- kartki w trzech kolorach (zielonym, żółtym, czerwonym), nazywane „światłami””;
- kartki z odpowiedziami: A, B,C,D;
- białe, ścieralne tabliczki;
- „wyjściówki”, czyli karteczki do wyrwania.
Jak stosować Metodnik?
- Kartki w trzech kolorach doskonale się sprawdzą w sytuacjach, kiedy uczniowie/uczennice mają określić np. poziom zrozumienia celu lekcji, kryteria sukcesu czy treści zadania. Zielone światło oznaczać może „Wszystko jest dla mnie jasne”, żółte „Nie do końca rozumiem”, czerwone „Nie rozumiem”.
- Kartki z odpowiedziami A, B, C, D warto wykorzystać podczas quizów i testów oraz wszystkich tych aktywności, które wymagają wyboru tylko jednej odpowiedzi spośród kilku możliwych wariantów.
- Ścieralne tabliczki są miejscem do przedstawienia uczniowskiej strategii rozwiązania zadania edukacyjnego czy odpowiedzi na zadane przez nauczyciela pytanie.
- „Wyjściówki” służą do podsumowania pracy uczniów na lekcji w postaci np. pytania bądź refleksji.
Korzyści:
- Metodnik wspiera nauczyciela w organizacji procesu uczenia się;
- buduje w uczniu poczucie samodzielności i odpowiedzialności za proces uczenia się;
- pomaga monitorować osiąganie celów lekcji zarówno przez nauczyciela, jak i ucznia/uczennicę;
- ułatwia wykonywanie ćwiczeń w przywoływaniu, które wspierają trwałe uczenie się;
- pomaga w sprawnym podsumowywaniu lekcji.
Metodnik wspiera realizację strategii I, II, III, IV i V.
Kostki metodyczne
Dwie kostki metodyczne z pytaniami na każdej ze ścianek. Niebieska kostka, do wykorzystania na początku lekcji, pomaga nauczycielowi budować zaangażowanie uczniów i wprowadzać ich w temat lekcji. Kostka czerwona, wykorzystywana na końcu lekcji, zawiera pytania służące podsumowaniu, np. Co z tego tematu jest dla Ciebie ważne?
Jak stosować kostki metodyczne?
- Uczeń/uczennica bądź nauczyciel rzuca kostką (niebieską na początku lekcji, a czerwoną na końcu).
- Uczniowie następnie odpowiadają, ustnie bądź pisemnie, na pytanie.
- Kostki można stosować zarówno w pracy z całą klasą, mniejszymi grupami jak i z indywidualnymi uczniami.
Korzyści:
- kostki wykorzystywane systematycznie w czasie lekcji pomagają tworzyć klasowy rytuał, budować znaną i bezpieczną strukturę zajęć;
- uruchamiają samodzielne myślenie uczniów; wprowadzone na początku lekcji pomagają uczniom łączyć starą wiedzę z nową, a na jej końcu – dokonywać syntezy, podsumowań, refleksji, osadzać poznaną wiedzę w znanych kontekstach bądź codziennym życiu;
- motywują uczniów do podejmowania autorefleksji nad uczeniem się, w konsekwencji czego stają się bardziej samodzielni i odpowiedzialni za cały ten proces.
Kostki metodyczne wspierają realizację strategii I i V.
Portfolio
Segregator bądź teczka, w którym uczniowie gromadzą najważniejsze dla siebie karty pracy, zdjęcia, kartkówki, będące dowodem ich uczenia się.
Jak stosować portfolio?
- Ustal z uczniami formę prowadzenia portfolio – jakie prace będą tam przechowywać i gdzie, czy będą je prezentować rodzicom i w jakiej formie.
- Wyjaśnij uczennicom i uczniom cel prowadzenia portfolio.
- Zapewnij, że nie będziesz oceniać portfolio.
Korzyści:
- portfolio sprawia, że uczenie się staje się widoczne zarówno dla nauczyciela, jak i uczniów, dzięki czemu widać, jak zmieniały się umiejętności i wiedza danego ucznia/ danej uczennicy na przestrzeni czasu;
- wspiera uczniów, by stawali się autorami własnego procesu uczenia się;
- kształtuje w uczniach postawę odpowiedzialności i samodzielności;
- wspiera nauczyciela w monitorowaniu procesu uczenia się uczniów i uczennic;
- motywuje uczniów do planowania swojej pracy;
- zachęca do autorefleksji uczniowskiej.
Wspiera realizację strategii II i V.
Skrzyneczka Mistrzów
Zestaw 50 kart do wykorzystania na każdym przedmiocie i etapie edukacyjnym. Sprzyja indywidualizacji nauczania, zwłaszcza w tych zespołach klasowych, w których uczniowie pracują w zróżnicowanym tempie. Każda karta zawiera propozycję jednego zadania, aktywności, wyzwania, które uczeń/uczennica losuje w ustalonym momencie lekcji.
Jak stosować Skrzyneczkę Mistrzów?
- W pudełku zostaw tylko te karty, które są adekwatne do tematu, przedmiotu, potrzeb i możliwości uczniów.
- Wyjaśnij uczniom, w jakich momentach lekcji będą korzystać ze „Skrzyneczki Mistrzów”.
- Zaprezentuj przykładowe aktywności z kart, aby objaśnić uczniom sposób pracy z kartami.
- Większość kart zawiera prośbę do ucznia, aby po wykonanym zadaniu przekazał je nauczycielowi. Warto wtedy udzielić mu krótkiej informacji zwrotnej, ustnej bądź pisemne.
- Jedna z kart zawiera polecenie dotyczące użycia heksów. Usuń ją, jeśli ich nie stosujesz na swoich lekcjach.
Korzyści:
- pomoc ta wspiera nauczyciela w indywidualizacji procesu uczenia, zwłaszcza w klasach, w których uczniowie pracują w zróżnicowanym tempie;
- zadania umieszczone na kartach zachęcają uczniów do głębokiego uczenia – dokonywania analizy, syntezy, podsumowania, przenoszenia wiedzy w różne konteksty, przedstawiania jej w różnych formach, np. mapy myśli;
- wspiera uczniów, by stawali się autorami własnego procesu uczenia się;
- kształtuje odpowiedzialność i samodzielność uczniów.
Skrzyneczka Mistrzów wspiera realizację strategii II, IV i V.
Pudełko refleksji
Zestaw 28 propozycji zadań służących podsumowaniu lekcji/tematu/działu, pozwalających uruchomić uczniowską refleksję, syntezować wiedzę.
Jak stosować Pudełko refleksji?
Pudełko można stosować w pracy:
- indywidualnej – każdy uczeń losuje jedną kartę i wykonuje zamieszczone tam zadania;
- zespołowej – nauczyciel łączy uczniów w zespoły, po czym lider losuje kartę dla swojego zespołu i wspólnie wykonują zamieszczone na niej zadanie;
- klasowej – nauczyciel losuje kartę z zadaniem dla całej klasy.
Korzyści:
- pomoc ta wspiera uczniów w głębokim uczeniu – uczniowie nie tylko przyswajają wiedzą, ale podejmują refleksję nad tym, czego się nauczyli, łączą nowo poznane wiadomości ze starymi;
- wspiera internalizację wiedzy;
- tworzy klasowy rytuał/zwyczaj zakończenia lekcji;
- wspiera nauczyciela w podsumowaniu lekcji w krótki i sprawny sposób;
- pozwala nauczycielowi szybko zdiagnozować, czego uczniowie się nauczyli podczas lekcji.
Pudełko refleksji wspiera realizację strategii II i V.
OK zeszyt
To sposób pracy na lekcji z wykorzystaniem zeszytu (dowolnego formatu) i oceniania kształtującego. OK zeszyt jest formę osobistego pamiętnika z lekcji.
Jak stosować?
- Elementami koniecznymi OK zeszytu są: cele lekcji, kryteria sukcesu, informacja zwrotna, notatka uczniowska i refleksja.
- Elementami pożądanymi OK zeszytu są: ocena koleżeńska, samoocena, wpisy i notatki (dla) rodziców, pytania kluczowe.
- Zeszyt stanowi własność ucznia – to on decyduje jakie treści w postaci notatki zostaną przez niego zapisane i czy jego zeszyt będzie zawierał rysunki, grafiki, itp.
- OK zeszyt nie jest miejscem zapisywania notatek dyktowanych przez nauczyciela. Uczniowie sami dokonują kategoryzacji wiedzy.
Korzyści:
- jest uniwersalną pomocą dydaktyczną do nauczania każdego przedmiotu;
- stwarza możliwość wsparcia ucznia w procesie uczenia się nastawionym na indywidualne potrzeby i możliwości;
- OK zeszyt wspiera budowanie partnerstwa w uczeniu się;
- przygotowuje uczniów do brania odpowiedzialności za swój proces edukacyjny skłaniając ich do samodzielnego podejmowania decyzji.
